Günümüzde uluslararası bir konumda yer alan göç hareketleri, sadece göç alan devletlerde değil, küreselleşmenin hissedildiği tüm coğrafyalarda kendini göstermektedir.
Göç sorunlarını etkin bir şekilde çözümlemek amacıyla yeni düzenlemeler getirilmiştir. Bu düzenlemelerin en önemlisi, 11.04.2013 tarih ve 28615 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 6458 Sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’dur.
Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu, etkin bir iltica ve göç yönetimini sağlam bir yasal zemine oturtarak göçmenlerin ve uluslararası koruma arayanların haklarının(Türkiye’ye giriş ve Türkiye’de kalışları, Türkiye’den çıkışları ve sınır dışı edilmeleri, uluslararası koruma, geçici koruma ve insan ticareti mağdurlarının korunması vb. durumlar)teminatıolmuştur. Bu Kanunla göçmen ve mülteci haklarının yasal çerçevesi uluslararası standartlara uygun hale getirilmiştir.
Yabancıların Türkiye’ye girişleri bu kanunda sayılan gerekçelerle yasaklanabileceği gibi girişlerine izin de verilmeyebilir. Bu durumda verilen kararlara karşı itiraz yolları mevcuttur. İtiraz şekli red ve yasak nedenlerine göre değişiklik göstermektedir.
Türkiye’de doksan güne kadar kalacak yabancılar, vatandaşı oldukları veya yasal olarak bulundukları ülkedeki konsolosluklardan geliş amaçlarını da belirten vize alarak gelirler. Vizenin veya vize muafiyetinin Türkiye’de sağladığı kalış süresi, her yüz seksen günde doksan günü geçemez.
Türkiye’de çalışmak ya da ikamet etmek isteyen yabancıların çalışma ve ikamet izni alabilmeleri için gerekli evraklarla birlikte ilgili makamlara başvuruda bulunmaları gerekmektedir.
I)6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununa (YUKK’a) göre ikamet izni Türkiye’de kalmak üzere verilen izin belgesini ifade etmektedir. Türkiye’de, vizenin veya vize muafiyetinin tanıdığı süreden ya da 90 günden fazla kalacak yabancıların ikamet iznininbulunması zorunluluğu bulunmaktadır. İkamet izni başvurusu genel olarak yabancının vatandaşı olduğu veya yasal olarak bulunduğu ülkedeki konsolosluklara yapılır. 6 ay içinde kullanılmaya başlanmayan ikamet izinleri geçerliliğini kaybeder. Ülkemizde vize veya vize muafiyetinin tanıdığı süreden ya da doksan günden fazla kalacak yabancıların aşağıda belirtilen izin türlerinden şartlarını taşıdığını düşündüğü ikamet izni türüne müracaatta bulunması gerekmektedir..İkamet izni çeşitleri 6458 sayılı kanunda düzenlenmiş olup, bu izin türleri;
A)Kısa Dönem İkamet İzni
-Kısa dönem ikamet izni alabilecek olanlar 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 31. Maddesinde belirtilmiştir.
(1) Aşağıda belirtilen yabancılara kısa dönem ikamet izni verilebilir:
a) Bilimsel araştırma amacıyla gelecekler
b) Türkiye’de taşınmaz malı bulunanlar
c) Ticari bağlantı veya iş kuracaklar
ç) Hizmet içi eğitim programlarına katılacaklar
d) Türkiye Cumhuriyeti’nin taraf olduğu anlaşmalar ya da öğrenci değişim programları çerçevesinde eğitim veya benzeri amaçlarla gelecekler
e) Turizm amaçlı kalacaklar
f) Kamu sağlığına tehdit olarak nitelendirilen hastalıklardan birini taşımamak kaydıyla tedavi görecekler
g) Adli veya idari makamların talep veya kararına bağlı olarak Türkiye’de kalması gerekenler
ğ) Aile ikamet izninden kısa dönem ikamet iznine geçenler
h) Türkçe öğrenme kurslarına katılacaklar
ı) Kamu kurumları aracılığıyla Türkiye’de eğitim, araştırma, staj ve kurslara katılacaklar
i) Türkiye’de yükseköğrenimini tamamlayanlardan mezuniyet tarihinden itibaren altı ay içinde müracaat edenler
2) Kısa dönem ikamet izni, her defasında en fazla birer yıllık sürelerle verilir.
3) Birinci fıkranın (h) bendi kapsamında verilen ikamet izinleri en fazla iki defa verilebilir.
4)Birinci fıkranın (i) bendi kapsamında verilen ikamet izinleri, bir defaya mahsus olmak üzere en fazla bir yıl süreli verilebilir.
-Kısa dönem ikamet izninin şartları 6458 sayılı YUKK M. 32 sayılmıştır.
-Kısa dönem ikamet izninin red, iptal veya uzatılmama nedenleri YUKK M. 33 de belirtilmiştir.
B) Aile İkamet İzni
-Aile ikamet izni düzenlenebilecek kişi ve durumlar
1) Türk vatandaşlarının, 5901 sayılı Kanunun 28 inci maddesi kapsamında olanların veya ikamet izinlerinden birine sahip olan yabancılar ile mültecilerin ve ikincil koruma statüsü sahiplerinin;
a) Yabancı eşine,
b) Kendisinin veya eşinin ergin olmayan yabancı çocuğuna,
c) Kendisinin veya eşinin bağımlı yabancı çocuğuna,
her defasında iki yılı aşmayacak şekilde aile ikamet izni verilebilir. Ancak, aile ikamet izninin süresi hiçbir şekilde destekleyicinin ikamet izni süresini aşamaz.
(2) Vatandaşı olduğu ülkenin hukukuna göre birden fazla eş ile evlilik hâlinde, eşlerden yalnızca birine aile ikamet izni verilir. Ancak, diğer eşlerinden olan çocuklara da aile ikamet izni verilebilir.
(3) Çocukların aile ikamet izninde, Türkiye dışında varsa ortak velayeti bulunan anne veya babanın muvafakati aranır.
(4) Aile ikamet izinleri, on sekiz yaşına kadar, öğrenci ikamet izni almadan ilk ve ortaöğretim kurumlarında eğitim hakkı sağlar.
(5) En az üç yıl aile ikamet izniyle Türkiye’de kalmış olanlardan on sekiz yaşını tamamlayanlar, talep etmeleri hâlinde bu izinlerini kısa dönem ikamet iznine dönüştürebilir.
(6) Boşanma hâlinde, Türk vatandaşıyla evli yabancıya, en az üç yıl aile ikamet izniyle kalmış olmak kaydıyla kısa dönem ikamet izni verilebilir. Ancak yabancı eşin, aile içi şiddet gerekçesiyle mağdur olduğu ilgili mahkeme kararıyla sabit ise, üç yıllık süre şartı aranmaz.
(7) Destekleyicinin ölümü hâlinde, bu kişiye bağlı aile ikamet izniyle kalanlara, süre şartı aranmadan kısa dönem ikamet izni verilebilir.
-Aile ikamet izninin şartları 6458 sayılı YUKK M. 35 sayılmıştır.
– Aile ikamet izninin red, iptal veya uzatılmama nedenleri YUKK M. 36 de belirtilmiştir.
C)Öğrenci İkamet İzni
Öğrenci ikamet izni düzenlenebilecek kişiler YUKK M.38 belirtilmiştir.
(1) Türkiye’de bir yükseköğretim kurumunda ön lisans, lisans, yüksek lisans ya da doktora öğrenimi görecek yabancılara öğrenci ikamet izni verilir.
(2) Bakımı ve masrafları gerçek veya tüzel kişi tarafından üstlenilen ilk ve orta derecede öğrenim görecek yabancılara, velilerinin veya yasal temsilcilerinin muvafakatiyle öğrenimleri süresince birer yıllık sürelerle öğrenci ikamet izni verilebilir ve uzatılabilir.
(3) Öğrenci ikamet izni, öğrencinin anne ve babası ile diğer yakınlarına, ikamet izni alma konusunda hiçbir hak sağlamaz.
(4) Öğrenim süresi bir yıldan kısa ise öğrenci ikamet izni süresi öğrenim süresini aşamaz.
– Öğrenci ikamet izninin şartları 6458 sayılı YUKK M. 39 sayılmıştır.
-Öğrenci ikamet izninin red, iptal veya uzatılmama nedenleri YUKK M. 40 da belirtilmiştir
D)Uzun Dönem İkamet İzni
-Uzun dönem ikamet izni düzenlenebilecek kişiler YUKK M.42 belirtilmiştir.
Madde 42:
(1) Türkiye’de kesintisiz en az sekiz yıl ikamet izniyle kalmış olan ya da Göç Politikaları Kurulunun belirlediği şartlara uyan yabancılara, Bakanlığın onayıyla valilikler tarafından süresiz ikamet izni verilir.
(2) Mülteci, şartlı mülteci ve ikincil koruma statüsü sahipleri ile insani ikamet izni sahiplerine ve geçici koruma sağlananlara, uzun dönem ikamet iznine geçiş hakkı tanınmaz.
-Uzun dönem ikamet izninin şartları 6458 sayılı YUKK M. 43 sayılmıştır.
-Uzun dönem ikamet iznininsağladığı haklar ve red, iptal veya uzatılmama nedenleri YUKK M. 44-45 de belirtilmiştir.
E)İnsani İkamet İzni
İnsani ikamet izni düzenlenebilecek kişiler YUKK M. 46 da sayılmıştır.
MADDE 46
(1) Aşağıda belirtilen hâllerde, diğer ikamet izinlerinin verilmesindeki şartlar aranmadan, Bakanlığın onayı alınmak ve en fazla birer yıllık sürelerle olmak kaydıyla, valiliklerce insani ikamet izni verilebilir ve bu izinler uzatılabilir:
a) Çocuğun yüksek yararı söz konusu olduğunda
b) Haklarında sınır dışı etme veya Türkiye’ye giriş yasağı kararı alındığı hâlde, yabancıların Türkiye’den çıkışları yaptırılamadığında ya da Türkiye’den ayrılmaları makul veya mümkün görülmediğinde
c) 55 inci madde uyarınca yabancı hakkında sınır dışı etme kararı alınmadığında
ç) 53 üncü, 72 nci ve 77 nci maddelere göre yapılan işlemlere karşı yargı yoluna başvurulduğunda
d) Başvuru sahibinin ilk iltica ülkesi veya güvenli üçüncü ülkeye geri gönderilmesi işlemlerinin devamı süresince
e) Acil nedenlerden dolayı veya ülke menfaatlerinin korunması ile kamu düzeni ve kamu güvenliği açısından Türkiye’ye girişine ve Türkiye’de kalmasına izin verilmesi gereken yabancıların, ikamet izni verilmesine engel teşkil eden durumları sebebiyle diğer ikamet izinlerinden birini alma imkânı bulunmadığında
f) Olağanüstü durumlarda
(2) İnsani ikamet izni alan yabancılar, iznin veriliş tarihinden itibaren en geç yirmi iş günü içinde adres kayıt sistemine kayıt yaptırmak zorundadır.
-İnsani ikamet izninin şartları 6458 sayılı YUKK M. 46 sayılmıştır.
-İnsani ikamet izninin red, iptal veya uzatılmama nedenleri YUKK M. 40 da belirtilmiştir
F) İnsan Ticareti Mağduru İkamet İzni
–Uzun dönem ikamet izni düzenlenebilecek kişiler YUKK M.48 belirtilmiştir.
Madde 48:
(1) İnsan ticareti mağduru olduğu veya olabileceği yönünde kuvvetli şüphe duyulan yabancılara, yaşadıklarının etkisinden kurtulabilmeleri ve yetkililerle iş birliği yapıp yapmayacaklarına karar verebilmeleri amacıyla valiliklerce otuz gün süreli ikamet izni verilir.
(2) Bu ikamet izinlerinde, diğer ikamet izinlerinin verilmesindeki şartlar aranmaz.
– ikamet izninin red, iptal veya uzatılmama nedenleri YUKK M. 49 da belirtilmiştir
**İkamet için istenen evraklar ve harçları hakkında bilgi almak için bizimle iletişime geçiniz.
II) Yabancıların Türkiye’de çalışabilmesi için gerekli olan çalışma izinlerine ilişkin esas ve usuller 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun’da düzenlemiştir. Yabancıların çalışma izni başvurusu yapabilmeleri için izin süresinin bitiminden itibaren 60 gün süreyle geçerli pasaport istenmektedir. Çalışma izni, yapılan düzenleme ile ikamet izni yerine de geçmektedir ancak çalışma izni alan yabancıların ikamet izni almaları gerekemektedir.
Çalışma izinleri türler 4817 sayılı kanunla düzenlenmiştir.Bunlar;
Süreli Çalışma İzni,
Süresiz Çalışma İzni,
Bağımsız Çalışma İzni,
İstisnai Hallerde Çalışma izni’dir
Yabancılar, ilk çalışma izni başvurularını bulundukları ülkelerdeki Türkiye Cumhuriyeti konsolosluklarına yapar. Konsolosluk doğrudan Bakanlığa iletir. Bakanlık, ilgili mercilerin görüşlerini alarak başvuruları değerlendirir. Bunun sonucunda uygun görülen yabancılara çalışma izni verilir. Yabancılar, konsolosluklardan almış oldukları çalışma izinlerinde belirtilen süre kadar Türkiye’de kalıp çalışabilir.
Türkiye’de geçerli ikamet izni olan yabancılar veya bunların işverenleri başvurularını Bakanlığa yurt içinden de yapabilir.
Mesleki hizmetler kapsamında çalışacak yabancılara akademik ve mesleki yeterlilik ile ilgili işlemleri tamamlanıncaya kadar, ilgili mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla bir yılı geçmemek üzere ön izin verilebilir.
Yabancı kişiler bakanlık tarafından verilen çalışma izninin uzatımı için gerekli şartları sağlandıktan sonra uzatım için başvuru yaparak bu süreyi uzatma talebinde bulunabilir.
Çalışma izninin verilmesi ile uzatılması taleplerinin reddi, çalışma izninin iptali ve çalışma izninin geçerliliğinin kaybedilmesi ile ilgili yargı yoluna başvurulabilir.
Yargı yoluna başvurma hakkı
Madde 17- Bakanlık çalışma izni verilmesi ya da uzatılması talebinin reddedilmesi, çalışma izninin iptal edilmesi ya da çalışma izninin geçerliliğinin kaybedilmesine ilişkin kararını, yabancıya veya varsa işverenine 7201 sayılı TebligatKanunu hükümlerine göre tebliğ eder.
Bakanlıkça verilecek kararlara karşı ilgililer tarafından tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde itiraz edilebilir.
İtirazın Bakanlıkça reddedilmesi hallerinde idarî yargı yoluna başvurulabilir.